Looking for more resources for supporting parents during COVID-19? Visit the Start Talking Now Facebook page.

Matua ma Tausi Ma’i

You are here

Home » Matua ma Tausi Ma’i

Fa'amolemole kiliki i'inei e taga'i ai i le upega tafa’ilagai atoa i le Gagana Samoa

O lenei itulau e iai fa’amatalaga i:

O oe o le fa’ataitaiga sili lea ona malosi i fa’aiuga e faia e lou alo talavou e fa’atatau i fualaau fa’asāina.

E sili atu nai lo’o uo. E sili atu nai lo’o tagata lauiloa. O le mafuaaga lena e taua ai le fa’alogo o fanau talavou ia te oe i le fa’asāina o le tagofia o le mariuana, ava malosi, po o isi fualaau fa’asāina, ma ia latou a’oa’oina le faia o filifiliga fa’asoifua maloloina lelei, e aofia ai le sailia o auala e soifua maloloina e fesoasoani ai i nei taimi faigata.

O le talanoa ma lou alo talavou e fa’atatau i nei mataupu e mafai ona avea ma luitau faigatā, ae ua fa’aalia mai e su’esu’ega, o se tasi lea o mea pito sili ona taua e mafai ona e faia e fa’aali atu ai lou alofa, fa’atulaga iai ou fa’amoemoega, ma fesoasoani i lo latou saogalemu ma le soifua maloloina. E mafai ona talanoa fa’asamasamanoa, o ni talanoaga pupuu e faia a’o mafuta mo sina taimi ma lou alo talavou. O le lisi lea o tali mo fesili e ono fesili ai lou alo e fa’atatau i le ava malosi ma le mariuana, e fesoasoani ia te oe e tāpena mo nei talanoaga. Ia e manatua e le tutusa tagata uma, ia e fetuunai au tali e fa’atatau i ou lava manatu ma lou poto masani. O le faia o se talanoaga fa’asinotonu ma fa’amaoni o le a iai se a’afiaga lelei e sili atu ona aogā lona taunuuga.

O ni punaoa fa’aopoopo nei e fesoasoani ia te oe e talanoa ai ma lau fanau talavou:

Fautuaga mo matua ma tausi ma’i.

Fa’aalu se taimi ma lou alo talavou, ia faifai pea ni talanoaga, ma fai ni mea e fiafia fa’atasi ai!

E mafai ona e fesoasoani i lou alo talavou e alo’ese mai le mariuana, ava malosi, po’o isi vaila’au pe a lua fesoota’i, fa’atulaga tuaoi, ma vaavaai.

Fai ni sootaga vava lalata.

E fa’aitiitia e fanau talavou ona inu pe fa’aaogaina mariuana po’o isi fualaau fa’asāina pe a auai matua ma/po’o tausi ma’i i o latou olaga ma o latou lagonaina le vavalalata o fesoota’iga. Mo le fa’ateleina o le sootaga fa’aleaiga:

  • Tuu atu i lou alo e tusa ma le 15 minute o lou taimi e talanoa fa’atasi ai i aso uma.
  • Fai ni mea e fiafia fa’atasi ai.
  • Tuuina atu ni manatu lelei e fa’atatau i filifiliga soifua maloloina lelei e faia e lou alo.
  • A’ai fa’atasi.

Fa’atulaga ni tuaoi manino.

Ia vave fa’atulaga ni tulafono manino, ia tutumau, ma talanoa iai e fa’atatau i ta’iala . O le fa’atulagaina o tuaoi:

  • Fai ni talanoaga masani e fa’atatau i ou fa’amoemoega.
  • Fa’aaoga aoa’iga talafeagai ma tausisi i taimi e solia ai au tulafono.
  • Fesoasoani i lau fanau ia maua ni mafutaga lelei ma uo.
  • Fesoasoani i lou alo e fa’ataitai auala e tetee ai i fualaau fa’asāina.

Maitau Fesoota’iga.

Ia e iloa i taimi uma mea o lo’o faia e lau fanau talavou, o nofoaga e o iai, ma o ai latou te faifai mea fa’atasi. Fesoasoani ia i latou e fuafua ni gaioiga saogalemu ma malie. Ia e manatua fesili nei e lima:

  • O fea e te alu iai?
  • O le a au mea e fai?
  • O ai e iai fa’atasi ma oe?
  • O le a le taimi e te sau ai i le fale?
  • E iai ni ava malosi, mariuana, po o isi fualaau fa’asāina?

O a ni a’afiaga o le fa’aaogaina o le ava malosi, mariuana, ma isi fualaau fa’asāina e i latou e lalo ifo tausaga?

O le vave tagofia o le ava malosi, mariuana, ma isi fualaau fa’asāina o le a lamatia ai fanau talavou ma saisaitiaga mai isi fa’afitauli o le soifua maloloina, leaga togi i le aoga, ma fa’aitiitia ai avanoa mo galuega ona o le olaga fa’apāgota ma le lē lava o a’oa’oga.  O le fa’aaogaina o Mariuana, ava malosi, ma isi fualaau fa’asāina:

  • E mafai ona afaina ai le tuputupua’e o le mafaufau o le olaga talavou. O le ava malosi, mariuana, ma isi fualaau fa’asāina e mafai ona fa’aleagaina vaega o le fai’ai o lo’o fa’atonutonuina le fa’agaioiina o le tino, puleaina o lagona, o mafaufauga, a’oa’oga ma fa’aiuga fai. Talu ai o lo’o tuputupu pea le fai’ai o le tamaitiiti talavou, e sili atu ona a’afiagofie i ia vaega.
  • E mafai ona oo atu i ni saisaitiaga matuia. O tamaiti e inu ava malosi a’o le’i atoa le 15 tausaga e ono sili atu ma le fa’afa ona aafia pea i fa’afitauli o le ava malosi pe a avea ma tagata matua ma o latou e amata fa’aaogaina mariuana a’o le’i atoa le 18 tausaga e fa’afaina i le fa’afituina taimi e sili atu ona aafia ai i saisaitiaga o le fa’aaogaina o mariuana nai lo i latou e tuai ona fa’aaoga.
  • E fesoota’i ma mafua’aga sili e tolu o le maliliu o fanau talavou:  Fa’alavelave fa’afuase’i (e aofia ai le maliliu i fa’alavelave tau taavale ma le malemo), fasioti tagata, ma le pule i le ola.

Ia maua fa’amaumauga moni e fa’atatau i lamatiaga o le fa’aaogaina o fualaau fa’asāina e i latou e lalo ifo tausaga.

Ia atia’e fa’atasi ni uiga masani tau soifua maloloina.

Fesoasoani i lou alo talavou e atia’e uiga masani tau le soifua maloloina, fa’atulaga ni sini ‘autū, ma fa’ataitai ni auala soifua maloloina lelei e fesoasoani ai.

  • Fa’atulaga ni sini autu: O le fa’atulagaina o sini autu e maua ai e tagata se lagona o ni fa’amoemoega ma fesoasoani ia i latou e talitonu i se lumanai lelei. Atonu e faigata le taimi nei, ae sili atu ona faigofie ona taulimaina pe a iai le naunautaiga lelei e uiga i avanoa i le lumana’i. Talanoa i ou alo talavou e fa’atatau i mea latou te manana’o e fai i le lumana’i ma fesoasoani ia i latou e fa’ataatitia ia fuafuaga.
  • Fausia ni uiga fa’alesoifua maloloina lelei: ‘A’ai lelei ma ia lava le moe ma o le fa’amalositino e fa’aleleia ai le soifua maloloina ma lagona. Tāpena se fuafuaga fa’atulagaina (e pei o taimi masani o taumafataga), e fa’afaigofie ai le talanoaina o amioga soifua maloloina lelei, ma talanoa i lou alo talavou pe aisea e taua tele ai amioga lelei. Fuafua ni auala e fa’amalosia ma fa’atino ai fa’ata’ita’iga o amioga lelei e fai fa’atasi.
  • Atiina’e tomai fa’afeagai ai: E taua mo fanau talavou le fa’ailoaina o gaoioiga e fesoasoani i lagona lelei pe a atuatuvale pe popole. Galulue fa’atasi ma lou alo talavou e saili ni auala e tuufa’atasia ai ni gaoioiga - pe o le togiina o se polo i tuafale pe a uma le ‘aiga o le afiafi, alu e savalivali solo i le pitonu’u, faia o tusigāata i taimi malōlō, po’o le faitau i le 10 ma manava loloto pe a ua faigata ona pulea lagona.

Saili se fesoasoani

E le afaina le talosaga atu mo se fesoasoani mo oe ma lou alo talavou! O punaoa uma o fa’amatalaga o lo’o i lalo o lo’o ofoina atu le TRS 711 ma auaunaga mo gagana.

  • Teen Link e leai se totogi, o se laina malu puipuia e fesoasoani e mafai ai e fanau talavou e ala i le telefoni, feau tusia fa’atelefoni pe talatalanoa ma tupulaga ua a’oa’oina mai le 6 i le 10 i le afiafi. PT. E mafai e lou alo ona talanoa ia i latou e uiga i so’o se mea o lo’o i o latou mafaufau. Ia fa’amalosi i lou alo e vili, feau tusia fa’atelefoni, pe talatalanoa i le 1-866-TEENLINK (833-6546). E mafai foi e tagata matutua on valaau le Teen Link e talanoa ai ma se foma’i fa’apitoa i puipuiaga o le fa’aaogaina o fualaau fa’asāina. Asiasi le www.teenlink.org mo nisi fa’amatalaga.
  • Washington Recovery Help Line o se laina fesoasoani fa’alilolilo mo le 24-itula, e ofoina atu le lagolago mo i latou o loo tauivi ma saisaitiaga o le fa’aaogaina o fualaau fa’asāina ma lu’itau o le soifua maloloina o le mafaufau. Valaau le 1-866-789-1511 pe asiasi i le WARecoveryHelpLine.org e maua ai nisi fa’amatalaga.
  • Washington Listens e lagolago ia i latou o loo lagonaina le fa’anoanoa, popole, po’o le atuatuvale. E faigaluega i le Aso Gafua- Aso Faraile mai le 9 i le taeao i le 9 i le afiafi. PT ma fa’aiuga o vaiaso mai le 9 i le taeao i le 6 i le afiafi. PT. Asiasi i le ‘upega tafa’ilagi o le Washington Listen mo nisi fa’amatalaga.